مقام و جایگاه سردار کربلا، مقامی عظیم است و هر چند مطالبی درباره آن حضرت گفته شود، به دلیل عمق فاجعه و سنگینی فقدان اوست.

1ـ پیشینه تألیف درباره حضرت عباس چگونه است؟

حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر مصطفی صادقی: درباره آن حضرت آثار بسیاری نوشته شده و شاید بتوان گفت آمار کتاب‌هایی که به آن حضرت اختصاص دارد کمتر از دیگر اهل‌بیت عصمت  طهارت نیست. این مطلب نشانگر عظمت این امامزاده عظیم الشأن و سردار علمدار کربلاست هر چند متأسفانه اغلب این کتاب‌ها عمومی و به تعبیری بازاری است اما به هر حال نشان‌دهنده عشق به نهضت حسینی و وفای این شخصیت بزرگ است. برخی از این آثار به کرامات آن حضرت اختصاص دارد که حتی حجم بسیار و مجلدات بسیاری را به چاپ رسانده است.
اما از سوی دیگر در منابع دست اول مطالب مربوط به آن حضرت بیشتر حول واقعه کربلا و گاه گزارش‌ها و روایاتی درباره دیگر ابعاد زندگی اوست و مؤلفان نخستین به تک نگاری خاصی اقدام نکرده‌اند.

2ـ چه نحوه آگاهی‌هایی از آن حضرت در منابع وجود دارد؟

حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر مصطفی صادقی: در کتب اصلی و منابع دست اول چند گونه مطلب را می‌توان یافت. نخست ذیل کتب انساب که به مناسبت فرزندان امیرمؤمنان به عباس بن علی اشاره کرده و شرحی از زندگانی و مقتل او را ذکر کرده‌اند. بخصوص منابع انساب طالبیان وعلویان. گونه دوم منابع تاریخی است که به مناسبت قیام امام حسین(ع) از آن حضرت سخن گفته‌اند. به علاوه در مقاطعی مانند شهادت امیرمؤمنان از حضور او در کنار پدر یاد کرده‌اند.

تقریباً مقطع اصلی یادکرد حضرت ابوالفضل در واقعه عاشوراست و گزارش‌ها از شب عاشورا و مأموریت آن حضرت برای مهلت خواهی جنگ بیشتر می‌شود. به طور کلی دانسته است که آگاهی‌ها درباره اغلب شهدای کربلا، پیشینه زیادی ندارد و حتی برای برخی از آنان هیچ روایت و گزارشی پیش از واقعه عاشورا به دست نمی‌آید. نمونه آن حرّ است که با وجود شهرت فرماندهی و احتمال اینکه در جنگ‌های قبل از عاشورا باید نامش یافت شود، اما منابع فقط از هنگام ممانعت وی نسبت به ورود امام حسین(ع) به کربلا یاد می‌کنند و از آن پس نام حرّ در منابع می‌آید. این شهدای کربلا به واسطه سیدالشهدا جاودانه شدند. البته درباره و برادرش عباس بن علی نقل‌هایی اندک و گاه مختصر وجود دارد و برخی از آنچه در کتب متأخر آمده است قابل بررسی است.

3ـ چه مقدار مصائبی که امروزه از زبان ذاکران بیان می‌شود در منابع متقدم هست و چه اندازه می‌توان به گفته‌ها اعتماد کرد؟

حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر مصطفی صادقی: مقام و جایگاه سردار کربلا، مقامی عظیم است و هر چند مطالبی درباره آن حضرت گفته شود، به دلیل عمق فاجعه و سنگینی فقدان اوست. شبیه خود اباعبدالله که به دلیل بی نظیر بودن پستی‌ها و جنایت‌هایی که در حق او و خاندانش شد، این همه تحریفات در کنار آن آمده است. در واقع یک دلیل مبالغه و تحریف، عظمت واقعه و عمق فاجعه است. در خصوص حضرت ابوالفضل نیز چننی است و متأسفانه در دوره‌های بعدی مطالب بسیاری به اصل گزارش‌های شهادت او افزوده شده است که باید تک تک بررسی و پاسخ داده شود که آیا این مطلب در کدام منبع معتبر هست یا نه. مثلاً درباره خطبه طولانی آن حضرت بر بام کعبه حتی کتاب نوشته شده است؛ اما هیچ اعتباری به آن نیست. در عین حال باید اذعان داشت که مطالب اصلی مانند جمله معروف امام حسین(ع) به برادرش‌: بنفسی انت و اعلام وفاداری هنگام برداشتن بیعت از سوی امام، در منابع معتبر وجود دارد.

4ـ درباره حرم و بارگاه آن حضرت چه تحولاتی رخ داده است؟

حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر مصطفی صادقی: بارگاه حضرت ابوالفضل به دلیل اینکه در کنار حرم برادرش حضرت سیدالشهدا قرار دارد در طول تاریخ، تحولات مشابهی را طی کرده است. یعنی اگر ساخت و سازی نسبت به حرم حسینی وجود داشته برای حرم حضرت عباس هم انجام شده و بر عکس اگر تخریب و اهانتی به آن بوده، به این هم سرایت کرده است. مورخان و نویسندگان کتب مربوط به بارگاه نیز کمتر به مطالب جداگانه‌ای درباره این حرم اشاره کرده‌اند. البته در دهه‌ها و سال‌های اخیر که آستانه مستقلی برای آن حضرت وجود دارد، برنامه‌ها نیز تفکیک شده و حتی آثار فرهنگی این عتبه به استقلال منتشر می‌شود.
گفته می‌شود نخستین بار در عهد آل بویه و به دستور عضد الدوله حرم و گنبد آن حضرت بنا شد. ولی بنای صحن و رواق در زمان صفویه انجام شده است. در زمان صدام به بارگاه آن حضرت اهانت و گلوله باران شد. آخرین ضریح عباسی مربوط به سال‌های اخیر است.

5ـ از نسل و بازماندگان حضرت چه افرادی شهرت دارند؟

حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر مصطفی صادقی: فرزند مشهور حضرت ابوالفضل، عبیدالله است و از او فرزندانی به وجود آمدند که در طول تاریخ افراد بسیاری چه از شخصیت‌های علمی و محدثان و چه شخصیت‌های سیاسی از نسل او شهرت داشته‌اند که با پسوند عباسی از آنان یاد می‌شود. بقعه شاهزاده سید علی در قم نیز به خاندان عباسی منسوب است. از آن جمله محمد بن علی بن حمزة بن حسن بن عبيداللّه راوی عسکریین(ع) است که مادر امام زمان در خانه او نگهداری می‌شد.