1) شناسنامه کتاب:

نام کتاب: اهل بیت^(ع) در آثار دانشمندان اندلس

ناشر: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

مراکز پخش:

قم، میدان شهدا:  37832834-025

تهران، خیابان انقلاب،روبروی درب دانشگاه، پاساژ فروزنده:  66951534-021   

چاپ اول تابستان1396

شمارگان:  750

قیمت:  30000 تومان

2) نویسنده:

حجة الاسلام والمسلمین دکتر حمید رضا مطهری دانش آموخته حوزه علمیه قم و فارغ التحصیل رشته تاریخ اسلام از دانشگاه اصفهان می باشد.

استاد حمیدرضا مطهری که سابقه  تدریس در مقاطع مختلف را در مراکز آموزشی عالی نظیر دانشگاه باقر العلوم، جامعة المصطفی العالمیه، دانشگاه مفید و... دارد هم اینک مدیر انجمن تاریخ پژوهان و نیز مدیر گروه تاریخ جامعةالزهرا^(س) می باشد. آثار متعددی در قالب کتاب و مقاله از ایشان به چاپ رسیده است که برخی از مهم ترین آنها عبارتند از:

1. زندقه در سده های  نخستین اسلامی (کتاب)

2. حیات، حکمت و حکومت پیامبر اعظم^(ص) (کتاب)

3. امام کاظم از ولادت تا شهادت (کتاب)

4. تشیع و اتهام زندقه (مقاله علمی –  پژوهشی)

5. دیدگاه معصومان درباره حقوق ضعفا در جنگ ها (مقاله)

6. نقد کتاب تاریخ تحلیلی صدر اسلام (مقاله)

7. نقش حسنیان در گسترش فرهنگ شیعی در اندلس (مقاله)

8. ...

دکتر حمیدرضا مطهری در پرونده علمی خویش،راهنمایی و مشاوره و داوری بیش از 20 پایان نامه و رساله را دارد و در ده ها همایش علمی بعنوان سخنران به ایراد سخنرانی پرداخته اند.

3) اهمیت و ضرورت مطالعه کتاب:

شناخت دیدگاه دانشمندان اندلس درباره اهل بیت^(ع) از موضوعاتی است که به دلیل وضعیت سیاسی،اجتماعی فرهنگی و مذهبی از اهمیت بسزایی برخوردار است و کمتر به توجه نویسندگان در آمده است. اهمیت این نکته زمانی بهتر معلوم می شود که بدانیم به رغم مخالفت های سیاسی و مذهبی با اندیشه های متمایل به خاندان پیامبر^(ص) این باور در ضمیر ناخودآگاه و پنهان جامعه وجود داشته و بر آثار آنان پرتو انداخته است. این کتاب کوشیده نوع نگاه و تفاوت دیدگاه اندیشمندان آن ناحیه را درباره اهل بیت^(ع) بررسی و تبیین نماید.

4) ساختار کتاب:

کتاب در یک مقدمه و ده فصل تنظیم شده است.

نویسنده در مقدمه به وضعیت نامطلوب و توام با سرکوب شیعیان در اندلس اشاره می کند ولی با این حال  اذعان دارد که اندیشه های شیعی به شیوه های مختلف به اندلس راه یافت.

دکتر مطهری نهاوندی در مقدمه کتاب به دو مشکل که برای تدوین اثرش پیش روی خود داشته است، اشاره می کند:

1. ساماندهی کتاب که بر چه اساسی صورت گیرد و در نهایت تصمیم می گیرد بر اساس رویکرد دانشی نویسندگان ، کتاب سامان پذیرد.

2. تفاوت میزان و نوع مطالب پیرامون اهل بیت^(ع) در آثار نویسندگان اندلسی، دومین مشکلی است که نویسنده با آن روبرو است.

5) توضیع مختصر فصول 10گانه کتاب:

فصل اول: مفاهیم و کلیات

فصل دوم: اوضاع فکری اندلس خصوصا در عصر حضور مسلمانان در آن منطقه و موانع نشر اندیشه شیعی

فصل سوم: دیدگاه مفسرین اندلسی نسبت به اهل بیت^(ع)

فصل چهارم: دیدگاه محدثین اندلس نسبت به اهل بیت^(ع)

فصل پنجم: اهل بیت^(ع) در آثار فقهی و اصولی دانشمندان اندلس

فصل ششم: بررسی نوع نگاه مورخان به اهل بیت^(ع)

فصل هفتم: اهل بیت^(ع) در آثار ادیبان اندلس

فصل هشتم: اخبار مربوط به اهل بیت^(ع) در سفرنامه های اندلسی

فصل نهم: اهل بیت در متون عرفانی

فصل دهم: اهل بیت در آثار فرق و ملل و نحل

6) روش نویسنده:

تدوین این اثر به روش تاریخی است، بدین معنا که پس از گرد آوری اطلاعات و مواد اولیه از منابع دست اول تفسیری، حدیثی، تاریخی و ادبی، به روش توصیفی – تحلیلی به تبیین موضوع می پردازد.

با مراجعه به بخش پیشینه پژوهش در فصل اول کتاب، چنین بر می آید که کتابی با این رویکرد در پژوهش های مربوط به اندلس کمتریا به عبارت بهتر اصلا یافت نمی شود.

نوسنده در فصل ششم که مربوط به اهل بیت^(ع) است در آثار تاریخی اندلس است، دو ویژگی برای آثار مورخان اندلس بر می شمرد:

1. آمیختگی گزارش های واقعی با افسانه ها و حکایت های تخیلی در آثار مورخان اندلس

2. تقابل مورخین با علویان و ضدیت با آنان با تاسی از حکومت اموی شام

در فصل ششم مورخ به برخی اظهار از نظر ها مورخین درباره اهل بیت^(ع) اشاره می کند.

7) ویژگی منحصر به فرد کتاب:

از  برجستگی های مهم این کتاب، تحلیلی بودن آن است. یعنی مولف صرفا به بیان دیدگاه دانشمندان اندلس درباره اهل بیت^(ع) اکتفا نکرده است بلکه تقریبا در تمام گزارش های وارده، نظر اصلاحی و تخصصی خویش را هم بیان کرده است.مثلا در صفحه210 وقتی از قول ابن عبدالبر،صاحب الاستیعاب، نقل می کند که بیش از چهل هزار  نفر با امام حسن^(ع) بیعت کردند و برای حسن مطیع تر از پدرش بودند، بلافاصله این قول را رد می کند و می گوید، اگر کوفیان چنین بودند، امام^(ع) هیچگاه تن به سازش با معاویه نمی داد. مولف کتاب در ادامه اضافه می کند که حتی امام حسن^(ع) بعد از مجروح شدن حاضر به صلح با معاویه نشد.

نظیر این اظهار نظر ها و ابطال نظرات باطل دانشمندان اندلس تقریبا در سرتاسر کتاب جاری و ساری است که این ویژگی بر غنای علمی اثر مذکور افزوده است.