آقای دکتر جوادی، مدیر گروه ادیان و مذاهب مجتمع آموزش عالی امام خمینی (ره) در مصاحبه با سخن تاریخ به بررسی اهمیت و مفاد این رساله پرداخت که مشروح آن تقدیم می گردد:
قبل از ورود به بحث باید این سؤال را مطرح کنیم که چرا دین آمده است؟ خداوند، انبیاء را برای چه هدفی فرستاده است؟ و بهعبارتدیگر هدف انبیاء از بعثت خویش چه بوده است؟ هر هدفی که پیامبران خدا و نیز رسول اکرم (ص) داشتهاند، امامان جانشین ایشان، همان هدف را دنبال کردهاند. با مراجعه به قرآن میتوان ادعا کرد که ارسال رسل با دو هدف صورت گرفته است:
1. عبادت خداوند؛
2. اجتناب از طاغوت.
عبادت خداوند یعنی عمل به آنچه خداوند فرموده است و نهی از آنچه حرام کرده است. عباد، منحصر به انجام یک عمل خاص نیست بلکه عمل به فرموده خداوند است؛ نه آنچه دلم میخواهد که در این صورت، هوی و میل نفسانی میشود.
درباره اجتناب از طاغوت هم باید بگویم طاغوت فقط به یک حاکم فاسق اطلاق نمیشود بلکه هر باطلی، طاغوت است و باید از آن اجتناب کرد هدف انبیاء و اوصیاء چیزی جز نشر توحید نیست و به خاطر همین است که وقتی در بحبوحه جنگ صفین امام علی (ع) سؤالی پیرامون توحید میپرسند. امام (ع) با گشادهرویی پاسخ میدهد و وقتی اصحاب به سائل اعتراض میکنند که الآن چه وقت این سؤال است؟ امام (ع) میفرماید اتفاقاً این سؤال (توحید) همان چیزی است که ما از این قوم میخواهیم و جنگ ما برای برقراری توحید است.
با حفظ این مقدمه به اصل بحث میپردازیم که شیعه چه ویژگیهایی باید داشته باشد؟ شیعه امام علی (ع) یعنی کسی که پا جای پای امام علی (ع) مینهد و هر کاری که امام علی (ع) انجام میداده است انجام میدهد و هر کاری که امام (ع) انجام نداده، انجام نمیدهد؛ یعنی تمام هموغم خویش را اطاعت از خداوند قرار میدهد، آنهم اطاعت مطلق یعنی عمل به همه اوامر الهی و ترک همه نواهی.
رسالهای از امام صادق (ع) در روضه کافی است که در تحف العقول نیز آمده است و مرحوم مجلسی در مرآة العقول آن را شرح کردهاند و یکی از علماء عصر صفوی بنام علاءالدین گلستانه آن را در کتابی بنام منهج الیقین آورده است. این دستورالعمل امام صادق (ع) به شیعیانش یک رساله بالینی است که همواره باید موردتوجه و تذکر شیعیان قرار بگیرد و به آن مراجعه کنند.
در این دستورالعمل جامع، امام (ع) 15 بار شیعیان را توصیه به ارتباط با خدا و ذکر او می کنند. 12 بار دعوت به تقوی می کنند؛ 10 بار به توجه جدی به قرآن سفارش می کنند و ضمن آن توصیه به اقتدا به سنت و سیره پیامبر (ص) و اهلبیت (ع) می کنند. اینکه امام 4 توصیه به تقوی را جداگانه ذکر می کنند درحالیکه سرتاسر سیره معصومین (ع) تقوا است نشان از اهمیت مسئله تقوا میدهد. در روایات ما از این رساله به نامه امام صادق (ع) به شیعیان یاد شده است؛ و سفارش شده است که زیر سجاده نماز خود نگهدارند و در اوقات نماز آن را ببینند و یادآوری کنند.
در روایات ما تصریح شده است هرکس مطیع خداوند باشد او ولی و ناصر ماست و هر کس معصیت خداوند را انجام دهد، دشمن ماست از این کلام برمیآید که ولایتمداری یعنی اطاعت از خداوند و ولایتمدار کسی است که مطیع خداوند باشد و عصیان و گناه، با ولایتمداری همخوانی و سازگاری ندارد.
نکته دیگری که از رساله فوق برمیآید، موضوع برخورد با مخالف است که از مسائل مبتلابه شیعیان در عصر حاضر است. امام (ع) در این رساله به شیعیان دستور میدهد در برخورد با مخالفین، با سعهصدر رفتار کنند. علامه طباطبایی در ذیل آیه شریفه «و اعتصموا بحبل الله جمیعاً» نظری دارد که مغفول واقع شده است، ایشان معتقد است مشکل جامعه اسلامی تفرقه است و بر اساس فکر اجتماعی قرآن باید به هر شکل ممکن، وحدت حفظ شود. امام علی (ع) در دوران حیات خویش خصوصاً بعد از رحلت رسول خدا (ص) به بهترین شکل وحدت جامعه را پاس داشت درعینحال نقد و ایرادش را هم بیان میکرد. این روش در سیره سایر ائمه هم دیده میشود که به خاطر حفظ اسلام و حفظ کلمه توحید که فلسفه و ضرورت ارسال رسل است از بسیاری از حقوق مسلم خویش میگذشتند. قرآن کریم به مسلمانان دستور میدهد که به بت و بتپرست ناسزا نگویند و با روش مجادله احسن با مخالفین برخورد کنند و این همان وظیفه ماست در قبال مخالفین که باید بدان پایبند باشیم.