کتاب «روزنامه خاطرات ناصرالدّین‌شاه» (ربیع‌الثانی 1309- صفر1310 قمری) به کوشش نسرین‌خلیلی و مجیدعبدامین تدوین شده است.

این کتاب دومین جلد از مجموعه پنج جلدی خاطرات منتشر نشده روزانه ناصرالدین‌شاه است که به شرح وقایع و اتفاقات در بازه زمانی ربیع‌الثانی 1309 الی صفرالمظفر 1310قمری می‌پردازد.

دکتر مسعود نصرتی، مدیر کاخ گلستان در مقدمه این کتاب آورده است: «کاخ گلستان، به عنوان يکي از بزرگترين مراکز آرشيوي کشور، و با دارا بودن حجم وسيعي از اسناد خطي، کتب نفيس، پرده‌هاي نقاشي بي‌نظير، آلبوم‌هاي عکس و فيلم؛ و اشياء فراوان تاريخي و فرهنگي، سهم بسزایي در تهيه مواد خام لازم جهت تحقيق و پژوهش را دارا مي‌باشد. کتاب حاضر، حاصل تحقيق و پژوهش بر روي بخشي از اسناد گرانبها، موجود در گنجينه ارزشمند اسناد تاريخي کاخ گلستان است که نمايانگر گوشه‌اي از نفايس نهفته در دل مخازن اين مجموعه است.

روزنامه‌های خاطرات ناصرالدین‌شاه قاجار، یکی از مهمترین منابع دست اول جهت بررسی و واکاوی اوضاع اجتماعی و فرهنگی دوران قاجار است. از این پادشاه، هزاران برگ سند و ده‌ها آلبوم از مکاتبات و یادداشت‌های متفرقه باقی مانده است، اما هیچ کدام از آنها ارزش خاطراتی را که او به طور مستمر و روزانه نوشته است را ندارد.

با انتشار این کتاب ارزشمند، می‌توانیم بگوییم که نخستین گام‌ها برای شناخت و عرضه اسناد تاریخی موجود در این مجموعه برداشته شده و این راه با پشتکار و همت همکاران عزیزمان در این مجموعه و سایر پژوهشگران عرصه تاریخ معاصر کشور ادامه خواهد یافت.»

کتاب، با شرحی استادانه و شیوه ادبیِ خاص و منحصر به‌فرد، از مسافرتی کوتاه به شهرستان علیشاه‌عوض تهران شروع شده و چنان به زیبایی، به شرح و بسط وقایع این چند روز می‌پردازد که بیشتر حال و هوای یک رمان ادبی را برای خوانده تداعی می‌کند، تا یک روزشمار تاریخی؛ اما بلافاصله، و با استادی و به شیوه‌ای خاص که مختص قلم توانا و پرنویسِ شخصی است که تقریباً در تمامی طول حیات خویش، به ثبت و نگارش خاطرات روزانۀ خود مشغول بوده است، خواننده را به متن وقایع روزانه برده و چنان درگیر حوادث روزمره می‌کند، که دیگر به آسانی توان دل کندن از ادامه مطلب را در خود نمی‌یابد.

از جمله وقایعی که در این کتاب به آنها پرداخته شده است می‌توان به شرح سرقت از تخت تاریخی و مرصع معروف به تخت طاووس، جریان دستگیری سیّدمحمّدکلاردشتی و سرکوب قیام کلاردشت، شیوع بیماری آنفلونزای جهانی و همچنین قیام مردمی معروف به قیام تنباکو اشاره کرد.



در همین ارتباط و در صفحه 81 کتاب می‌خوانیم: «در وقتي‌که از پلّه‌ها بالا مي‌رفتيم، پاکتي از نايب‌السّلطنه رسيد؛ رويش نوشته بود، راپورتِ کُنت  است و فوري است. ملاحظه کردم نوشته بود: درخاﻧﮥ ملاّحسن‌آشتياني که آخوند تشريف دارند، سيّدعلي‌اکبرتفرشي و شيخ فضل‌الله مازندراني و پسرِ آقاسيّدصادق مرحوم، شيخ محمّدحسن‌سفيه و غيره جمع شده داد و فريادي دارند که ميرزاحسن آشتياني را حکم شده که از شهر اخراج کنند و مردم جمع شده‌اند که نگذارند و زن و مرد زيادي در کوچه و بام‌ها جمع هستند، داد و فرياد مي‌کنند. بسيار اوقاتم تلخ شد.

بعد از رفتن آخوندهاي عراقي آمدم پائين در ديوان‌خانه گشته، رفتم سردرِ عمارتِ شمس‌العماره که شهر را تماشا کنم؛ ديدم مردم مضطرب در کوچه راه مي‌روند، اين‌طرف، آن‌طرف مي‌دوند، مثل ديوانه‌ها؛ دکاکين را هم بسته‌اند. بعد آمدم پائين. در اين بين نايب‌السّلطنه نفس‌زنان آمد که کار بد شده است، مردم خيلي جمع شده‌اند؛ قال و قيلي دارند. او را فرستادم که آدم بفرستد خانه ملاّها و جمعيّت را برهم بزند. دستخطی هم ...

در ادامه و از صفحه 151 خواننده کتاب، به همراه شاه و اعوان و انصارش، به سفری می‌رود که به سفر عراق عجم معروف است. در این سفر با عبور از شهرهای ری، قم، دلیجان، محلاّت، سلطان‌آباد، هزاوه، بروجرد و شهر تاریخی و باستانی نهاوند سفر به پایان رسیده و با عبور از شهرهای تویسرکان، ساوه، پیک و رباط‌کریم و در تاریخ 21محرم 1310قمری از طریق دروازه گمرک وارد تهران شده و سفر عراق عجم پایان می‌پذیرد.

از ابتدای خروج از تهران، تا انتهای بازگشت به پایتخت، شاهد خواهیم بود که با دقت نظر و ریزبینی خاص، هیچ نکته‌ای از خوانندگان پوشیده نمی‌ماند و چنان با استادی به تشریح وقایع و مناظر و نقاط دیدنی طول راه پرداخته شده است که در بسیاری از موارد، خواننده خود را در آن فضا احساس می‌کند.

 کتاب روزنامه خاطرات ناصرالدین‌شاه (1309-1310ق.) در 514 صفحه به قیمت 35 هزار تومان در قطع وزیری به کوشش موسسه فرهنگی- هنری آفاق گستر کیمیا تا پایان هفته جاری روانه بازر نشر می‌شود.

منبع: خبرگزاری کتاب ایران