پیش همایش سمینار بین‌المللی زن در تاریخ محلی ایران (منطقه جنوب) با حضور ۱۰ نفر از اساتید و پژوهشگران از دانشگاه‌های تهران و انجمن زنان پژوهشگر تاریخ، چهارشنبه ۶ آبان ماه سال جاری در تالار صائب دانشکده ادبیات دانشگاه اصفهان برگزار شد. این همایش به همت انجمن زنان پژوهشگر تاریخ و گروه تاریخ دانشگاه اصفهان و با مدیریت علمی دکتر نزهت احمدی عضو هیأت علمی گروه تاریخ و مدیریت اجرایی دکتر علی‌اکبر جعفری عضو هیأت علمی گروه تاریخ دانشگاه اصفهان در تالار صائب دانشکده ادبیات دانشگاه اصفهان برگزار شد.
در ابتدای مراسم، دکتر اصغر منتظر القائم مدیر گروه تاریخ دانشگاه اصفهان ضمن خوشامد به میهمانانی که از تهران آمده بودند و نیز اساتید حاضر در جلسه به بیان اهمیت نقش زنان در تحول تاریخ ایران و مقایسه جایگاه زن پیش از اسلام و در دوران اسلامی‌پرداختند. ایشان اظهار داشتند که: به استناد آیات قرآن و احادیث و تاریخ تمدن ویل دورانت، جایگاه زن قبل از اسلام بسیار پایین بوده و نگاه غیرانسانی به زن داشته‌اند؛ اما با تغییرات در دوران اسلامی یک نگاه ارزشی برای زن ایجاد شد. وی در ادامه با اشاره به مصادیق متعدد نقش‌آفرینی زنان در عرصه‌های فرهنگی، سیاسی و اجتماعی از زنان جنوب که در تاریخ تحولات جنوب کشور نقش‌آفرینی کرده بودند یاد و تقدیر نمودند.
سپس خانم دکتر نزهت احمدی نایب‌رئیس انجمن زنان پژوهشگر تاریخ و دبیر علمی همایش به نمایندگی از انجمن، از دانشگاه اصفهان و انجمن تاریخ محلی به خاطر این نشست تشکر کردند؛ و گزارش کوتاهی از تاریخچه انجمن؛ پشتیبان‌ها؛ تعداد چکیده مقالات و محورهای همایش ارائه دادند.
پس از پایان سخنرانی دبیر علمی؛ اولین هیئت‌رئیسه با حضور خانم دکتر نزهت احمدی و خانم سعیدی و آقای دکتر منتظر القائم به‌عنوان هیئت‌رئیسه با چهار سخنران برگزار شد.
اولین سخنران خانم دکتر سیمین فصیحی بودند خانم دکتر فصیحی در ابتدا به بحث‌های نظری پرداختند به پیوند تاریخ زنان و تاریخ محلی و تعاملات بین این دو موضوع اشاره کردند. منظور از تاریخ محلی یعنی همگرایی و منظور از تاریخ زنان زن‌سالاری نیست بلکه در مورد نقش‌های ندیده زنان در طول تاریخ است و برای پیوند این دو مسأله باید تعریف مجزایی از این دو بحث ارائه داد. رایج‌ترین تعریفی که می‌شود از تاریخ محلی داد مکان مند شدن موضوع تاریخ است و تمام تلاش تاریخ محلی این است که هویت‌ها و یا ویژگی‌های اقتصادی؛ سیاسی؛ فرهنگی و اجتماعی از آن محل را ارائه دهد.
درواقع اگر یک شهری هویتی دارد باید دیده شود؛ و در ایران تاریخ محلی از قرن سوم به بعد شکل‌گرفته که منظور از تاریخ محلی ازنظر جغرافیای سیاسی مرکز و محلی که حکومت در آنجا شکل‌گرفته است؛ اما تاریخ زنان به‌عنوان یک‌سوژه تاریخی مورد غفلت قرارگرفته است درواقع بحث اصلی تاریخ زنان مبحث اصلی در مورد جنسیت آن است که تاریخ زنان در حاشیه قرارگرفته است و درواقع تاریخ زنان در پی فعالیت‌ها و موج‌های فمینیستی شکل‌گرفته و بحث ما از فمینیسم طرفداری حقوق زنان و به رسمیت شناخته شدن حقوق زن در جامعه است.
به‌عنوان‌مثال برای پیوند زنان با تاریخ محلی به زندگی زنانی که در بوشهر هستند اشاره کردند که چگونه می‌توان از طریق آن‌ها به نقش زنان در بوشهر در دوره قاجار پی برد و همین باعث پیوند حوزه زنان در یک محل یا منطقه می‌شود. پیوند دیگری که در تاریخ محلی می‌شود برقرار کرد ربطشان با تاریخ اجتماعی است درواقع حوزه در تاریخ اجتماعی زنان ذیل تاریخ اجتماعی قرارگرفته‌اند زیرا به افراد و حمیت آن‌ها می‌پردازد بنابراین تاریخ محلی با تاریخ اجتماعی پیوند پیدا می‌کند و گاهی اوقات گفته می‌شود تاریخ محلی بستر تاریخ اجتماعی است؛ و همین پیوندها باعث می‌شود موضوع زنان و نقش آن‌ها از حاشیه به مرکز بیاید.
سخنران بعدی دکتر نورایی از اعضای تاریخ محلی و عضو هیئت‌علمی دانشگاه اصفهان بودند موضوع ایشان در مورد تعاملات تاریخ محلی –منطقه‌ای در مورد زنان بود. دکتر نورایی مطالب خویش را بر اساس تعاملات تاریخ محلی و زنان ارائه کردند. ایشان زنان و حضور آنان در جامعه با تکیه بر منطقۀ جنوب را به‌عنوان خرده هویتی بیان کردند که بیانگر هویت کل هستند و در سطح ملی باید بررسی و دیده شوند. علاوه بر این با ترکیب محلیت‌های متعدد به سنخیتی دست‌یافته و سهم زنان را در توسعه و مشارکت تاریخی بیان شود.
ایشان تاریخ زنان را جزء جهان‌های گمشده و بخشی از تجربه جمعی قلمداد کردند که از طریق سنخیت و تجانس در راستای هویت‌سازی و مشارکت تاریخی باید به شناسایی و معرفی آنان پرداخت؛ و در پایان سخنان به سنخیت و تجانس در نگاه آبرنگی در مطالعات زنان در منطقه جنوب برای یافتن هویت که توسعه آفرین هست و مشارکت تاریخی آن‌ها اشاره کردند.
سخنران بعدی دکتر سنگاری بود. ایشان به نقش زنان در نیمروز باستان با تکیه بر مطالعۀ موردی بر شمایل‌نگاری و حقوق زنان ۶۵۱ – ۲۲۴ م. پرداختند. در این بخش حضور زنان و نقش آنان در جامعه ایران باستان با بررسی اسناد و مدارک برجای‌ماندۀ مادی و فقهی- حقوقی بررسی شد. علاوه بر این به چندین منبع نگاشته شده در این زمینه توسط مورخین و محققین به‌ویژه اروپائیان و آثار برجای‌مانده همچون سکه‌ها، سنگ‌نگاره‌ها، مهر‌ها و کتب و غیره اشاره شد بر این اساس به نقش زنان در عصر ساسانی اشاره کردند که در ۳۸ سنگ‌نگاره که از عصر ساسانی به‌جامانده است ۱۱ تصویر این سنگ‌نگاره‌ها تصاویر زنان است در انتها ایشان روزی که در حوزۀ مطالعات زنان ایران باستان پیشرفت‌های فراوان و چشمگیری در ایران صورت گیرد، سخنرانی خویش را پایان دادند.
خانم دکتر الهام ملک‌زاده آخرین سخنران نشست اول، به نقش و نحوۀ تعامل زنان در جامعۀ جنوب با مطالعه بر نقش و حضور زنان بوشهری در سوگواره‌ها و مراسم آئینی و عاشورایی مطالبی را بررسی کردند ایشان در مورد. وجود اماکن مذهبی خاص زنان که حضور مردان را در این اماکن ممنوع می‌نمود، دارای قدمتی چند هزارساله است که با اسلام آوردن ایرانیان و رواج تفکر نامحرم بودن مردان تداوم یافت. بدیهی است در چنین بستری اماکن مذکور کارکردی فراتر از یک مکان منحصر به مناسک مذهبی و عبادی می‌یافتند.
زنان بوشهری به‌موازات ایجاد اماکن ویژه زنانه برای برگزاری مراسم سوگواری محرم، در سازمان‌دهی فعالیت‌های خاص مذهبی موردنیاز این مراسم نیز دست‌به‌کار شدند و در همۀ بخش‌ها به نقش‌آفرینی پرداختند. این فعالیت‌ها که از دیرباز در بوشهر سابقه داشت به دنبال تحولات پس از مشروطه و ارتقای سطح آگاهی اجتماعی متحول گردید و عرصۀ عمومی حضور بیشتری برای زنان بوشهری را فراهم نمود. درحالی‌که تفکیک جنسیتی اماکن مذهبی در ظاهر به معنی محدودیت حضور زنان تلقی می‌شود اما در میان زنان بوشهری به‌عنوان بستر مناسبی جهت شکوفای توانمندی‌های فرهنگی، ادبی، مذهبی و اجتماعی ایشان نمود یافت.
از یک‌سو تعلیم و پرورش افراد متخصص در برپایی مراسم سوگواری محرم در حوزه‌های مختلفی چون مرثیه‌سرایی، تعزیه‌خوانی، روضه‌خوانی را موجب شد و از سوی دیگر امکان تبادل فرهنگی و اجتماعی به وجود آمده در عرصۀ عمومی جامعه را در هنگامی‌که به ایفای نقش در تعزیه‌ها می‌پرداختند را فراهم ساخت. دیدگاه‌های متفاوتی از سوی اندیشمندان درباره موقعیت زنان و کارکردهای آنان در جامعه بیان‌شده است و این موجود زاینده را مورد مداقه قرارداده است.
نشست دوم به ریاست خانم دکتر فصیحی و آقای دکتر سنگاری و خانم توکلی، با سخنرانی دکتر محمدحسین ریاحی، خانم دکتر ربابه معتقدی و آقای دکتر بهمن زینلی برگزار شد.
دکتر ریاحی به نقش زنان جنوب و مقاومت ملی پرداختند. ایشان در مباحث خویش به‌جای گاه مغفول زنان در طول تاریخ اشاراتی داشتند و تنها چندین اثر تاریخی را در مطالعات و تفحصات خویش نام بردند که از زنان نامی برده‌اند، تاریخ ذکر اخبار اصفهان، محاسن اصفهان، دیوان‌های عصر فترت و فارس نامه ناصری. از دیگر مباحث ذکرشده، بررسی جایگاه جغرافیایی و استراتژی جنوب ایران در قرون متمادی به‌ویژه از دورۀ صفویه به این‌سو که مورد هجمه متعدد قرارگرفته است و همین امر مقاومت قشر‌های مختلف ازجمله زنان را به همراه داشت، محور اصلی مطالب ایشان بود. نقش زنان جنوب در تدارکات جنگ، تجهیزات و مداوای بیماران و دلاوری‌ها و رشادت‌های آنان به‌ویژه در جنگ تحمیلی لب سخنان ایشان بود.
خانم دکتر معتقدی با بررسی حضور زنان در مناطق نفتی؛ فرصت‌ها و چالش‌ها سخنان خویش را ارائه کردند. حضور کارگزاران ایرانی و خارجی در منطقه با خاستگاه‌های شهری، روستایی و ایلاتی، قومیت‌ها، نژاد‌ها، ادیان، آداب‌ورسوم و فرهنگ، زبان‌های مختلف و متعدد، شرایط زیستی و مکان زندگی کارگزاران، معایب و مضرات متعدد و گوناگونی داشت که زنان از این ویژگی‌ها برکنار نبودند؛ زیرا برخی از کارگزاران با خانواده‌های خود به مناطق نفتی مهاجرت کردند و سعی در استفاده از موقعیت کاری برآمدند. سخنران با استفاده از اسناد و مدارک برجای‌مانده به تحقیق در حیطۀ مطالعاتی خویش پرداخته است و همین امر، جلوه‌های ناپیدای زندگی زنان در این مناطق را مورد مداقه ققرارداد. ازجمله به تفاوت حضور دختران و پسران در مدارس مناطق نفتی و تفاوت حقوق معلمان زن و مرد اشاراتی شد.
در بخش پایانی که به سخنرانی دکتر بهمن زینلی اختصاص داشت علل مغفول ماندن نقش زنان در تاریخ‌نگاری محلی مناطق جنوبی ایران موردبررسی قرار گرفت. در این سخنرانی با مقایسه تطبیقی نقش زن در مناطق جنوب و شمال ایران در تاریخ‌نگاری محلی به عواملی مانند دوری از مرکزیت سیاسی و همچنین نوع اقتصاد مبتنی بر صید و دریانوردی حاشیه‌نشینان شمالی خلیج‌فارس اشاره گردید که منجر به هرچه بیشتر به حاشیه رانده شدن زنان در مناطق جنوب ایران و ماندن نقش زن در تاریخ‌نگاری محلی شده است.
در پایان مراسم سرکار خانم دکتر احمدی دبیر علمی همایش از سخنرانان و شرکت‌کنندگان در همایش سپاسگزاری نمودند.
چاپ 
ارسال به دوست
