حجت الاسلام والمسلمین دکتر مصطفی صادقی در مصاحبه اختصاصی با سایت سخن تاریخ:
حوادثی که در روایات نشانه‌های ظهور از آن یاد شده و در تاریخ ردّ پایی از آن وجود دارد باید با تأمل و احتیاط نگریسته شود
سایت سخن تاریخ به مناسبت ولادت حضرت ولی عصر امام زمان(ارواحنا فداه) مصاحبه ای باحجت الاسلام و المسلمین دکتر مصطفی صادقی، مدرس و پژوهشگر تاریخ و عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و علوم اسلامی و نویسنده کتاب تحلیل تاریخی نشانه‌های ظهور انجام داده است که از نظر محققان و تاریخ پژوهان گرامی می گذرد:
مصاحبه کننده: علی الله اکبری
سایت سخن تاریخ: با تشکر از قبول دعوت برای مصاحبه و تبریک اعیاد، ارتباط حوادث و بلاهای امروز با ظهور چیست؟ آیا میتوان این بلاها را منطبق بر حوادث قبل از ظهور کرد؟
حجت الاسلام والمسلمین دکتر صادقی: بسم الله الرحمن الرحیم. در ابتدا لازم می دانم اعیاد شعبانیه، به خصوص میلاد خجسته امام زمان ارواحنا فداه را خدمت همه محققان محترم، تبریک و تهنیت عرض کنم.
در طول تاریخ حوادث و بلاهای سهم‌گینی برای همه انسان‌ها و حتی انبیا و اولیای الهی پیش آمده که با استعانت از خداوند و صبر بر مصائب از آن پیشامدها عبور کرده‌اند. بنا به معارف دینی و روایات اهل‌بیت سختی‌ها به دلایل خاصی برای عموم یا خصوص مردم عارض می‌شود و آنچه در همه این حوادث مشترک است امتحان الهی است که امیرمؤمنان فرمود: اللَّه يَخْتَبِرُ عِبَادَهُ بِأَنْوَاعِ الشَّدَائِدِ وَ يَتَعَبَّدُهُمْ بِأَنْوَاعِ الْمَجَاهِدِ وَ يَبْتَلِيهِمْ بِضُرُوبِ الْمَكَارِهِ. اما آگاهی از جزئیات و تطبیق عوامل بلاها بر موارد آن در علم الهی است وَ ما يَعْلَمُ تَأْويلَهُ إِلاَّ اللَّهُ وَ الرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْم. ارتباط دادن این حوادث با ظهور هم اینگونه است. از آنجا که انگیزه جعل و تحریف درباره ظهور در طول تاریخ بسیار جدّی بوده است نمی‌توان با اطمینان در این باره سخن گفت و از روایات برداشت قطعی نمود که چه حادثه‌ای مرتبط به ظهور است. از سوی دیگر اهل‌بیت ما را از تطبیق و توقیت منع کرده‌اند. آنچه روشن است اینکه پس از هر سختی فَرَجی است زیرا این وعده الهی است که سَيَجْعَلُ اللَّهُ بَعْدَ عُسْرٍ يُسْراً.
آگاهی از جزئیات و تطبیق عوامل بلاها بر موارد آن در علم الهی است وَ ما يَعْلَمُ تَأْويلَهُ إِلاَّ اللَّهُ وَ الرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْم. ارتباط دادن این حوادث با ظهور هم اینگونه است.
سایت سخن تاریخ: راه ارتباط و تضرع به امام زمان ارواحنا فداه در بروز حوادثی مثل کرونا چیست؟ چگونه به ایشان استغاثه کنیم؟
حجت الاسلام والمسلمین دکتر صادقی: راه ارتباط همان است که خود آن حضرت و دیگر امامان شیعه فرموده‌اند و آن درخواست از ذات باری و تضرع به درگاه او و توبه است وَ ما كانَ اللَّهُ مُعَذِّبَهُمْ وَ هُمْ يَسْتَغْفِرُون مشروط به آنکه بازگشت به اعمال پیشین فراموش شود: وَ يا قَوْمِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ يُرْسِلِ السَّماءَ عَلَيْكُمْ مِدْراراً وَ يَزِدْكُمْ قُوَّةً إِلى قُوَّتِكُمْ وَ لا تَتَوَلَّوْا مُجْرِمين. طبعاً در این مسیر ابتغای وسیله و شفاعت خواستن از اهل‌بیت و امام حاضر که واسطه فیض الهی و حجت او بر زمین است وظیفه‌ای روشن است.
سایت سخن تاریخ: روایات علائم ظهور چه اندازه اعتبار دارد؟
حجت الاسلام والمسلمین دکتر صادقی: بخش قابل توجهی از پاسخ این سؤال در دانش حدیث رقم می‌خورد و گذشته از بررسی‌های فهرستی و سندی، مثلاً باید بیان شود که چرا این روایات در کتاب معتبری مانند کافی به ندرت یافت می‌شود؟ اما در بررسی کلی باید توجه داشت که بسیاری از این روایات از معصوم نیست زیرا یکی از منابع اصلی آنها کتاب‌ها و ابواب فتن و ملاحم است که به عنوان نشانه‌های ظهور شهرت یافته است در حالی که ملاحم و فتن اعم از حوادث مربوط به ظهور است بلکه بسیاری از آن ها ارتباط دقیقی با آن ندارد. از این رو اغلب این روایات را اهل‌سنت از صحابه نقل کرده‌اند و برای شیعه که فقط کلام معصوم را حجت می‌داند، اعتباری نخواهد داشت. مثلاً روایات بسیاری که از کتاب التشریف ابن طاووس و مشهور به ملاحم نقل می‌شود اصل آن به کتب فتن اهل‌سنت بخصوص قدیمی‌ترین آنها یعنی الفتن ابن‌حماد بر می‌گردد ولی در شیعه شهرت یافته و به معنای نشانه ظهور تلقی می‌شود.
سایت سخن تاریخ: نظر شما درباره علائم الظهوری که جنبه تاریخی دارند چیست؟
حجت الاسلام والمسلمین دکتر صادقی: از آنجا که ظهور مهدی ارواحنا فداه پس از دوره‌ای آشوب و برای مقابله با سختی‌ها و همراه با گشایش و فرج روایت شده است، در طول تاریخ هر جا که شرایط سختی برای مسلمانان پیش آمد، ظهور منجی مورد انتظار بود. از سوی دیگر بخشی از این حوادث سخت در دوره‌ای رخ داد که هنوز تدوین حدیث در جریان بود و مسلمانان مطالبی را از رسول‌خدا و معصومین و صحابه نقل می‌کردند که مایه امید و مژده به نزدیکی فَرج بود. بسیاری از این احادیث یا آثار در صورت صدور و صحت آن، پیش‌گویی رویدادهایی در آینده بود اما به عنوان نشانه ظهور امام دوازدهم قلمداد شد، در حالی که بسیاری از آنها اصلاً ارتباطی به مهدی نداشت.
نمونه آن اخباری است که درباره رایات سود یا پرچم‌های سیاه خراسان ذکر شده است. اولاً این روایات در شیعه به اندازه عدد انگشتان یک دست نیست و ثانیاً هیچ اشاره‌ای از مهدی در آن وجود ندارد اما ابتدا در کتب فتن و ملاحم آمد و سپس در کتب مهدویت و غیبت درج شد و این تصور را ایجاد کرد که درباره ظهور مهدی ارواحنا فداه است. قضاوت خوشبینانه درباره این دسته اخبار این است که پیش‌گویی آمدن پرچم‌های سیاه عباسیان و ایجاد گشایش برای همه مسلمانان بخصوص شیعیان در رهایی از دست بنی‌امیه است. اگر نگوییم خود عباسیان این روایات را ساخته و پرداخته‌اند. به فرض صحت آنها و صدور این پیش‌گویی از رسول‌خدا (ص) که به منبع وحی متصل بود، جز خبر از آینده نیست. حالا روشن است که در کنار برخی از این روایات کلمه مهدی را هم بگذارند. بنابراین حوادثی که در روایات نشانه‌های ظهور از آن یاد شده و در تاریخ ردّ پایی از آن وجود دارد باید با تأمل و احتیاط نگریسته شود.
سایت سخن تاریخ: درباره تطبیق نشانه‌های ظهور بر دولت صفوی و تعیین وقت ظهور در این دوران توضیح دهید.
حجت الاسلام والمسلمین دکتر صادقی: تطبیق نشانه‌های ظهور تاریخچه‌ای بسیار دیرین دارد. حتی به زمان خود پیامبر می‌رسد که وقتی پیکر مطهر او بر روی زمین بود، خلیفه دوم بحث ازغیبت و ظهور را پیش کشید. وقتی عباسیان به حکومت رسیدند، داوود بن علی عباسی بر منبر گفت حکومت از دست ما بیرون نخواهد رفت تا آن را به عیسی بن مریم تسلیم کنیم. دولت‌های دیگری نیز این تطبیق‌ها را داشته‌اند. درباره دولت صفوی این حرف جدّی‌تر است. یک نمونه اینکه استاد جعفریان نسخه‌ای از رساله اثبات رجعت مرحوم علامه مجلسی را شناسایی و معرفی کرده که در آن مرحوم مجلسی روایت ضعیفی درباره گیلان پیش از ظهور را بر شاه اسماعیل تطبیق داده است زیرا اصل او از آن منطقه بوده است.
سایت سخن تاریخ: ضمن معرفی آثار خود در مورد ظهور و مهدویت تازه ترین و مهمترین آثار علمی این عرصه را معرفی کنید.
حجت الاسلام والمسلمین دکتر صادقی: در موضوع مهدویت آثار بسیاری وجود دارد اعم از کارهای عالمانه یا آنچه متأسفانه بدون تحقیق و دقت نوشته می‌شود. گذشته از نوشته‌هایی مانند مرحوم صدر که قدری قلم سنگینی دارد، اگر بخواهم یک اثر جامع در این باره معرفی کنم که هم متن عربی دارد و هم ترجمه فارسی شده و بخصوص قسمت‌های نقد و بررسی هم دارد، دانشنامه امام مهدی(ع) از سوی دارالحدیث است. نرم افزار مهدویت نیز مجموعه خوبی است.
بنده هم درباره امام عصر و ظهور آن حضرت نوشته‌هایی دارم. اما کار اصلی مربوط به حدود دو دهه قبل است که با نام تحلیل تاریخی نشانه‌های ظهور منتشر شد و مورد لطف برخی محافل علمی قرار گرفت. البته آن یافته‌ها هنوز به فرهنگ عمومی راه پیدا نکرده است بلکه هر از چندی بر خلافت آنچه محققان و صاحب نظران درباره روایات ظهور و سوء استفاده از آن می‌نویسند، مطالبی در فضای عمومی جامعه رایج می‌شود که پایه و اساسی در مکتب اهل بیت علیهم‌السلام (ع) ندارد.
سایت سخن تاریخ: از فرصتی که در اختیار سایت سخن تاریخ قراردادید بسیار متشکریم و برای شما استاد گرامی آرزوی موفقیت داریم. 20/1/99
چاپ 
ارسال به دوست
